Πρόσυμνα – Ντιάνα Αντωνακάτου
Απριλίου 15, 2011 από Αργολική Αρχειακή Βιβλιοθήκη Ιστορίας & Πολιτισμού
Πρόσυμνα - Ντιάνα Αντωνακάτου
Το
Μπερμπάτι, Πρόσυμνα σήμερα, είναι χτισμένο στους πρόποδες μερικών λόφων
στη βόρεια Αργολίδα, δώδεκα χιλιόμετρα Β.Α. του Άργους. Μπροστά του
απλώνεται ένα μικρό άνυδρο λεκανοπέδιο, που δέχεται αχόρταγα τον ιδρώτα
του γεωργού. Ο χώρος είναι μαθημένος στην αξίνα και στο αλέτρι από
αιώνες πολλούς. Πάντα καλοδεχτικός στους ανθρώπους είχε τη μεγάλη τύχη
να μη στερηθεί σχεδόν ποτέ τα βήματά τους, τη λαλιά τους, την αγάπη
τους. Ας δούμε παρακάτω πως περιγράφει την Πρόσυμνα Αργολίδας, η ζωγράφος και συγγραφέας Ντιάνα Αντωνακάτου στο βιβλίο της ¨Αργολίδα¨.
Εδώ δεσπόζει η φύση. Το τοπίο κυριαρχεί
και στο καινούργιο χωριό της Προσύμνας (Μπερμπάτι ως χθες), κι’ ως την
μυκηναϊκή πολιτεία. Εδώ ο κάμπος με την οικειότητά του κλείσθηκε πίσω
από το στενό βραχωμένο πέρασμα της Κλεισούρας, λησμονήθηκε η
ευκολοδάμαστη γη του πέρα κατά τα νοτιοδυτικά. Η απόσταση από το Άργος
είναι 12 χιλιόμετρα. Από το τελευταίο καμπίσιο περιβόλι δυο-τρία. Σε
χωρίζει όμως ένα σύνορο. Άλλον κόσμο άφησες, άλλον κόσμο χαιρετάς, κι’
άλλον κόσμο θωρούνε από τούτα τα βουνά οι άνθρωποι, κι’ ας μην είναι ολότελα ορεινοί.
Αν είναι να προτιμήσει ο ταξιδιώτης μιαν εποχή για πρωτογνωριμιά της αρχαίας Προσύμνας,
ας μην είναι τούτη βροχερή, χειμωνιάτικη. Θ’ αγριέψει αν δεν αντέχει,
αν αποζητάει εύκολη απόλαυση ματιού. Θα νοιώσει τη διάθεσή του να
χτυπιέται αλύτρωτη από μουντό λόφο σε μολυβί βουνό, να βουλιάζει σε
μουσκεμένα κοκκινοχώματα. Να μη μπορεί να βρει παρηγοριά πάνω στα
μουλιασμένα, απρόσωπα, χωρίς παράδοση, σπίτια του νέου χωριού. Και θα
του φανεί η πορεία προς την κυκλώπεια Ακρόπολη της Προσύμνας, μια λασπωμένη ταλαιπωρία.
Κι’ ούτε νάναι το καλοκαίρι. Τότε που
αχνίζουν ξερά κι’ αναμμένα τα χώματα, τα σπίτια μια κοκκινόπηλη καυτή
συνέχειά τους, φλογισμένες οι μάντρες, τα λιγοστά δεντράκια ανάπηρα να
σου κρατήσουν ίσκιο. Κι’ ως να φθάσεις εκεί στο στόχο σου, στην
Προσύμνα, να σου ρίχνουν από γύρω βέλη, φλογισμένες τις ανάσες τους οι
φρυγμένες ανηφοριές.
Πρόσυμνα - Ντιάνα Αντωνακάτου
Νάναι, σαν πας, μια πρώιμη άνοιξη για τούτο το προσκύνημα.
Μάρτης. Ένα απομεσήμερο αστραφτερό. Και το χωριό, αλλιώτικο, να φέγγει
μ’ ένα πρόσωπο δικό του, μέσα στην απουσία κάθε ρυθμού. Να ξεχύνει μια
ζεστασιά και νάναι σαν ανάγλυφο απλοϊκό γεωμετρικής εποχής, ψημένης γης
το υλικό του. Η λιγοστή χλόη στη σκιά, πολύτιμο χαλάκι της κάθε πόρτας.
Που και που μια ανθισμένη ροζ αγριαμυγδαλιά να στέκει απορεμένη, τρυφερό
στολίδι πάνω στο σκληρό μέτωπο του χωριού: στην κοκκινόθωρη πλαγιά του.
Και μες στο φως της λαμπρότατης μέρας, πάνω από όλα τούτα τα
φτωχανθρώπινα, τα ντόπια κόπια, ν’ αρμενίζει από ψηλά εκείνη η
ανεκπλήρωτη ελπίδα του απόδημου Προσυμνιώτη, να δώσει στο χωριό του το μόχθο του της ξενητιάς: ένα μεγάλο κτίριο – ατέλειωτο ύστερα από το θάνατο του ξενητεμένου – που κυριαρχεί. Σημάδι πως
δούλεψε εκεί στην Αμερική, πως μόνο τούτο το κομματάκι της γης
συλλογιόταν. Αρμενίζει μεγαλόστομη και συγκινημένη, άχαρη και πολύτιμη
τούτη η άμοιρη και δραματική προσφορά μέσα στο γαλάζιο της ελληνικής
άνοιξης.
Τούτο το κρυστάλλινο γαλάζιο, ένας φακός
που ομορφαίνει το ασήμαντο και ξεχωρίζει το ταπεινό, που αναδείχνει σε
μια πυρή αναλαμπή και τούτο το χωριό και μας κάνει να ξεχνάμε μια
αθέλητη σύγκριση με τα Αιγιοπελαγίτικα, τα Πηλιορίτικα, τα
Επτανησιώτικα, τα Ορεινά χωριά όχι της πρώτης ανάγκης.
Όσο προσεγγίζεις την Προσύμνα
τόσο φαίνεται μακρινή, προσκολλημένη πάνω σε ψηλούς όγκους, αξεχώριστη.
Το τοπίο γίνεται όλο και πιο δυνατό. Και ξαφνικά το νοιώθεις βιβλικό. Είναι ο καιρός του αλετριού.
Φυτεύεται σε λίγο ο καπνός. Οι μικρές ανθρώπινες φιγούρες πίσω από το
μουλάρι και το άροτρο, σκορπισμένες σ’ όλες τις πλαγιές, έχουν την ίδια
κίνηση, όπως χιλιάδες χρόνια πίσω, καθώς ξανοίγουν βαθυκόκκινες
χαραματιές στ’ ανηφορικά χωράφια.
Ο τόπος γύρω τους αιώνιος,
όλο και μεγαλώνει, καθώς βραδιάζει, γεμάτος μυστήριο, και οι φιγούρες
χάνονται, θαρρείς, μέσα στις εποχές, πάντα ίδιες στο αντάμωμά τους κατά
το γυρισμό, που μοιάζει από μακριά χαιρετισμό μερμηγκιών όμοιο από χρόνο
σε χρόνο μέσα στους αιώνες. Ο τόνος του ζεστός κοντά, σαν τον ήλιο της
μέρας που υποσχόταν μιαν άλλη παρόμοια, δινόταν πάλι με την προσφώνηση
προς τον ξένο διαβάτη, που αντάμωνε κιόλας με τη συγκινημένη μνήμη του
το φανταστικό μέγαρο, ξεθεμελιωμένο αιώνες πριν. «Έρημος δ’ εστί κακείνη και η πλησίον Μιδέα… ταύτη δ’ όμορος Προσύμνα… ηρήμωσαν δε τας πλείστας οι Αργείοι απειθώσας»…
Πώς τόλμησε, αλήθεια, τούτη η μικρή πολιτεία να πάει ενάντια στο Άργος,
έτσι που στέκει, πεντάμονη, χαμένη στα κορφοβούνια της, με το ποτάμι
της μονάχα – τότε σίγουρα πλατύστομο -, να την υπερασπίζει – και
συμμαχικές στη ράχη της οι Μυκήνες μόνον; Πώς τόλμησε;
Έρημη η Ακρόπολη.
Συλημένοι οι τάφοι – πάνω από ογδόντα. Ίσα που ξέμεινε κανένας θαλαμωτός
να θυμίζει πως κι’ εδώ είταν ευσεβείς. Κι’ εδώ πολεμούσαν, κι’ εδώ αγαπούσαν με
το ίδιο πάθος τη ζωή και την ομορφιά. Με ξίφη εμπαιστικά, με πλούσια
κοσμήματα χρυσά, και με αγγεία ζωγραφισμένα θαυμαστά θαλασσινά θέματα,
με μικρές πήλινες θεότητες – γεμάτος ο τάφος. Να θυμίζουν ακόμη πως
σίγουρα οι γυναίκες θα κρατούσαν όπλα. Σαν τούτες τις σύγχρονες απόγονές
τους – κι’ η μνήμη κάνει πήδημα τρανό – τις γειτόνισσες, που αν δεν
είχαν να χειρισθούν κομψά όπλα, η καρδιά τους βρήκε τρόπο να υπερασπίσει
τα πάτρια, τότε στ’ Αγιονοριού τη μάχη, χτυπώντας τον εχθρό με
λιθάρια. Κι’ η ιστορική μνήμη μας φέρνει κοντά.
Στις 28 Ιουλίου 1822 που ο στρατός του Δράμαλη φεύγοντας από τη Γλυκειά, από το Ναύπλιο,
με προορισμό τη δίοδο του Αγιονοριού, κατάστρεψε όσα σπίτια πρόφτασε
στο Μπερμπάτι (Προσύμνα). Για να βρει εκεί στ’ Αγιονόρι, όπου τον
παραφύλαγε ο Νικηταράς, την
ελληνική εκδίκηση. Ελληνικά βόλια δέχτηκαν οι Τούρκοι μα και πελώρια
κοτρώνια σπρωγμένα από τις γυναίκες των Λιμνών, της Προσύμνας και των
άλλων γειτονικών χωριών.
Η ματιά ακολουθάει στο βάθος βορεινά
εκείνη τη φυγή του δρόμου που γλιστράει μέσα από τις πλαγιές τ’
Αγιονοριού. Πιο έντονη, όμως, η παρουσία του ερημικού «άλλοτε» μας
γυρίζει πίσω.
Ωστόσο, η Ακρόπολη δεν ξεσκεπάζει
κανένα από τα μυστικά της. Φτωχά αχνάρια από τα τείχη της, από τις
κατοικίες της, από τους τάφους, σβήνουν λίγο λίγο. Η δύση εδώ είναι
βιαστική, βαθαίνουν οι ίσκιοι γρήγορα. Όμως, σ’ αυτήν την περασμένη ώρα,
εδώ μέσα στην σφραγισμένη σιωπή του λόφου, περισσότερο απ’ όλες τις
επικοινωνίες με τις πολύτιμες, εύγλωττες προθήκες των Μουσείων, ο
επισκέπτης μπορεί ν’ αφουγκραστεί τη βαθειά σιωπή που καλύπτει τις θαμμένες χιλιετηρίδες.
Ό,τι και να μας φανερώνεται στα ευρήματα
από τα συμπληρώματα, τις αναπαραστάσεις, τις εικασίες, λείπει εκείνη η
αλήθεια, η ψυχή των πραγμάτων. Εκεί στην Προσύμνα, εκείνη την ώρα της
σιωπής, σεβαστική η μνήμη ακούμπησε για ένα ελάχιστο χρόνο, πάνω σ’
αυτήν την αλήθεια, που κλείνει ό,τι δεν είναι πράξη, ό,τι δεν είναι
λόγος, αφή κι’ ακοή κι’ όραση, που φυλάει ό,τι είναι ανθρώπινος λυγμός ή
γέλιο. Σ’ αυτό το βιβλικό τοπίο γύρω, στα τριγυρνά βουνά του τα
«σκιόεντα» αντήχησε, για μια φανταστική στιγμή τέτοιο ζευγάρι, ο ήχος.
Ντιάνα Αντωνακάτου
Διατηρήθηκε η ορθογραφία και η σύνταξη της συγγραφέως.
Πηγή
